Żeliwo- przetopiona surówka z dodatkiem złomu. Zawiera 2-4% węgla i do 4% krzemu Stal- przetopiona surówka odtleniona. Zawiera do 2% węgla.
W zależności od składu chemicznego stale dzielimy na:
■ stale węglowe (niestopowe); głównym składnikiem, oprócz żelaza, jest węgiel (do 2%), a zawartość pozostałych składników (krzem, mangan, fosfor, siarka) nie powinna przekraczać wartości określonej dla danego gatunku.
■ stale stopowe; oprócz żelaza i węgla zawierają inne składniki (2,5- 5%), dodane w celu uzyskania pożądanych właściwości
■ W zależności od stopnia odtlenienia stale dzielimy na:
■ uspokojone
■ półuspokojone
■ nieuspokojone
■ W zależności od zastosowania stale dzielimy na:
■ konstrukcyjne,
■ narzędziowe,
■ specjalne
Stal stosowaną w budownictwie dzielimy na klasy i gatunki. Klasa stali zależy od jej właściwości mechanicznych (wytrzymałość na rozciąganie, granica plastyczności). Klasę stali oznacza się literą A i cyfrą rzymską. Produkuje się klasy stali: A- 0, A- I, A- II, A- III, A- IIIN (im wyższa cyfra, tym wyższa wytrzymałość stali).
W ramach każdej klasy występują gatunki, określające właściwości technologiczne, takie jak: spawalność, zgrzewalność, stopień uspokojenia.
Uspokojenie stali jest to proces odtleniania, polegający na usunięciu pozostałości rozpuszczonego tlenku żelaza
Stal uspokojona jest odtleniona w takim stopniu, że podczas jej krzepnięcia nie zachodzą żadne reakcje z wydzielaniem gazów (tzw. krzepnięcie „spokojne”), dzięki czemu ma ona lepszą jakość. Ze względów ekonomicznych produkuje się także stal półuspokojoną, o nieco gorszej jakości, która krzepnie bez wrzenia, ale podczas tego procesu wydzielają się niewielkie ilości gazów.
■ Stal jest poddawana różnym rodzajom obróbki plastycznej, w wyniku której otrzymuje się różne wyroby.
■ Walcowanie na gorąco jest to proces zgniatania stali przez pary walców obracających się w przeciwnych kierunkach. W wyniku walcowania na gorąco otrzymuje się: pręty, kształtowniki, blachy, rury.
■ Gięcie na zimno polega na formowaniu (na ciągarkach, giętarkach, prasach itp.) płaskich blach o grubości 1,5- 5 mm. W wyniku gięcia na zimno otrzymuje się profile cienkościenne o różnych kształtach.
■ Tłoczenie polega na plastycznym kształtowaniu wyrobów bez naruszenia spójności materiału wyjściowego przez wyginanie, zawijanie, profilowanie, wygniatanie. W wyniku tłoczenia otrzymuje się: blachy o różnych kształtach (faliste, żeberkowe), nity, śruby, sworznie, nakrętki.
■ Ciągnienie na zimno lub na gorąco polega na systematycznym zmniejszaniu przekroju poprzecznego ciągnionego materiału przy jednoczesnym jego wydłużaniu. W wyniku ciągnienia otrzymuje się druty.
■ Pręty zbrojeniowe
Zbrojenie współpracuje z betonem przy przenoszeniu sit wewnętrznych występujących podczas pracy konstrukcji. Ponieważ beton jest materiałem o wysokiej wytrzymałości na ściskanie i niewielkiej na rozciąganie, najczęściej głównym zadaniem zbrojenia jest przeniesienie sit rozciągających. Stal zbrojeniowa jest produkowana w postaci prostych prętów zbrojeniowych, walcówki i drutu. Pręty proste nie wymagają prostowania na budowie, chyba że zostały pogięte podczas transportu. Walcówka to stal walcowana i zwijana na gorąco w kręgi, wymagająca prostowania na budowie. Drut powstaje przez ciągnięcie na zimno walcówki; jest dostarczany na budowę w kręgach. Na budowie muszą być utworzone odpowiednie stanowiska do: prostowania prętów dostarczonych w kręgach, prostowania wygiętych prętów prostych, cięcia i gięcia prętów, zgrzewania i spawania prętów, montażu zbrojenia. W klasach stali A- 0 i A- I produkuje się walcówkę i pręty okrągłe gładkie. Ze względu na podobny wygląd pręty klasy A- I, dla odróżnienia od prętów klasy A- 0, powinny być trwale pomalowane po jednej stronie czerwoną farbą olejną. Jeżeli brak jest takich oznaczeń, a na budowie znajdują się pręty obu klas, należy przeprowadzić odpowiednie badania.
W klasie A- II produkuje się pręty okrągłe żebrowane jednoskośnie (mają dwa żebra podłużne usytuowane po przeciwległych stronach przekroju oraz rozmieszczone równomiernie wzdłuż długości żebra poprzeczne, biegnące wzdłuż linii śrubowej). Pręty ze stali 20G2Y powinny być oznaczone trwale czerwoną farbą dla odróżnienia od prętów ze stali 18G2.
W klasach A- III i A-IIIN produkuje się pręty okrągłe żebrowane dwuskośnie (mają dwa żebra podłużne oraz żebra poprzeczne usytuowane „w jodełkę”). Pręty 20G2Y ze stali klasy A- IIIN, dla odróżnienia od prętów 34GS klasy A- III, mają po obu stronach nawalcowane żeberka podłużne na długości równej trzem od¬stępom żeberek poprzecznych..
■ Siatki zbrojeniowe
Siatki zbrojeniowe zgrzewane standardowe lub typowe stosuje się do zbrojenia konstrukcji z betonu. Wykonuje się je z prętów z drutu gładkiego lub profilowanego na zimno, krzyżujących się pod kątem 90°C. W miejscach połączeń pręty zgrzewa się punktowo. Siatki standardowe, o wymiarach 6 x 2.45 m, produkuje się na skład. Siatki typowe produkuje się na indywidualne zamówienie, jednak ich długość nie może przekraczać 12 m, a szerokość- 2.45 m.
■ W zależności od składu chemicznego stale dzielimy na:
■ stale węglowe (niestopowe); głównym składnikiem, oprócz żelaza, jest węgiel (do 2%), a zawartość pozostałych składników (krzem, mangan, fosfor, siarka) nie powinna przekraczać wartości określonej dla danego gatunku.
■ stale stopowe; oprócz żelaza i węgla zawierają inne składniki (2,5- 5%), dodane w celu uzyskania pożądanych właściwości
■ W zależności od stopnia odtlenienia stale dzielimy na:
■ uspokojone
■ półuspokojone
■ nieuspokojone
■ W zależności od zastosowania stale dzielimy na:
■ konstrukcyjne,
■ narzędziowe,
■ specjalne
Stal stosowaną w budownictwie dzielimy na klasy i gatunki. Klasa stali zależy od jej właściwości mechanicznych (wytrzymałość na rozciąganie, granica plastyczności). Klasę stali oznacza się literą A i cyfrą rzymską. Produkuje się klasy stali: A- 0, A- I, A- II, A- III, A- IIIN (im wyższa cyfra, tym wyższa wytrzymałość stali).
W ramach każdej klasy występują gatunki, określające właściwości technologiczne, takie jak: spawalność, zgrzewalność, stopień uspokojenia.
Uspokojenie stali jest to proces odtleniania, polegający na usunięciu pozostałości rozpuszczonego tlenku żelaza
Stal uspokojona jest odtleniona w takim stopniu, że podczas jej krzepnięcia nie zachodzą żadne reakcje z wydzielaniem gazów (tzw. krzepnięcie „spokojne”), dzięki czemu ma ona lepszą jakość. Ze względów ekonomicznych produkuje się także stal półuspokojoną, o nieco gorszej jakości, która krzepnie bez wrzenia, ale podczas tego procesu wydzielają się niewielkie ilości gazów.
■ Stal jest poddawana różnym rodzajom obróbki plastycznej, w wyniku której otrzymuje się różne wyroby.
■ Walcowanie na gorąco jest to proces zgniatania stali przez pary walców obracających się w przeciwnych kierunkach. W wyniku walcowania na gorąco otrzymuje się: pręty, kształtowniki, blachy, rury.
■ Gięcie na zimno polega na formowaniu (na ciągarkach, giętarkach, prasach itp.) płaskich blach o grubości 1,5- 5 mm. W wyniku gięcia na zimno otrzymuje się profile cienkościenne o różnych kształtach.
■ Tłoczenie polega na plastycznym kształtowaniu wyrobów bez naruszenia spójności materiału wyjściowego przez wyginanie, zawijanie, profilowanie, wygniatanie. W wyniku tłoczenia otrzymuje się: blachy o różnych kształtach (faliste, żeberkowe), nity, śruby, sworznie, nakrętki.uje się druty.
